Με μεγάλη θλίψη και συγκίνηση αποχαιρετούμε σήμερα μια κορυφαία μορφή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, τον Μίκη Θεοδωράκη. Συνθέτης, μαέστρος, αγωνιστής, ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε πυλώνας της σύγχρονης ελληνικής ταυτότητας, όπως διαμορφώθηκε από τη Μεταπολίτευση και μετά, και από τους πληθωρικότερους και επιδραστικότερους εκφραστές της εντός και εκτός των ελληνικών συνόρων.
Εμβληματική μορφή της ελληνικής Μουσικής, μ’ ένα έργο οραματικό και ανεξάντλητο που εκτείνεται από τη συμφωνική Μουσική και την Όπερα, τις συνθέσεις για το Θέατρο και τον Κινηματογράφο ως το λαϊκό ορατόριο και το έντεχνο τραγούδι, ο Μίκης Θεοδωράκης ανέδειξε μοναδικά τον ελληνικό λόγο, μελοποιώντας ποιήματα κορυφαίων ποιητών, Ελλήνων και όχι μόνο ‒ του Άγγελου Σικελιανού, του Ανδρέα Κάλβου, του Οδυσσέα Ελύτη, του Γιάννη Ρίτσου, του Γιώργου Σεφέρη, του Μανώλη Αναγνωστάκη, του Τάσου Λειβαδίτη, του Μιχάλη Κατσαρού, του Ιάκωβου Καμπανέλλη, αλλά και του Λόρκα, του Πάμπλο Νερούδα, του Μπρένταν Μπήαν ‒ που, χάρη σ’ αυτόν, έγιναν κτήμα συλλογικό, τραγούδια σ’ όλα τα χείλη. Συνυφασμένα με την αντιδικτατορική πάλη και με τα επαναστατικά κινήματα σε Ευρώπη και την Αμερική από τη δεκαετία του ’60 και μετά, τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη εξέφρασαν με μοναδικό πάθος και παλμό τους αγώνες του ελληνικού λαού για ελευθερία και αυτοδιάθεση και σ’ αυτήν τη ζωτική σύνδεση του ρυθμού και του στίχου με την (κάθε) εθνική περιπέτεια, έγκειται η επική, εξεγερτική δύναμη τους.
Όπως έγραφε ο ίδιος, «η μεγαλύτερή μου φιλοδοξία είναι να υπηρετήσω πιστά τη, νεοελληνική κυρίως, ποίηση. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε ακούγοντας ένα τραγούδι, να μη μπορείς να φανταστείς τη μουσική σε άλλο κείμενο, ούτε όμως και το ποίημα με διαφορετική μουσική». Κι αυτό το κατάφερε στον μέγιστο βαθμό. Αν η ποίηση μέσα από τον λόγο των ξεχωριστών ποιητών που έχουν γράψει στην ελληνική γλώσσα (ή που έχουν μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα) συγκροτεί το εθνικό μας αφήγημα, ακούγοντας τη μουσική του Μίκη, δεν μπορείς να τη διακρίνεις από την ιστορία και τον αυτοπροσδιορισμό της σύγχρονης Ελλάδας.
Για την απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη έχει κηρυχθεί από την Πολιτεία τριήμερο πένθος.
Κατά τις ημέρες αυτές, θα τηρηθεί ενός λεπτού σιγή σε καθεμία από τις παραστάσεις του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, αποτίοντας φόρο τιμής στη μνήμη του, ενώ το καλλιτεχνικό πρόγραμμα του 2022 θα περιλαμβάνει τιμητικό αφιέρωμα στο έργο του.
Ο Μίκης Θεοδωράκης συνδέεται αξεδιάλυτα με την ιστορία του Φεστιβάλ Αθηνών αλλά και των Επιδαυρίων. Ειδικά στο Ηρώδειο υπήρξε ανελλιπώς παρών είτε διευθύνοντας ο ίδιος, είτε με ξεχωριστά έργα του σε συναυλίες από κορυφαίες ορχήστρες σε διεύθυνση άλλων μαέστρων από τα τέλη του ’70 και μετά. Μεταξύ άλλων:
1977 Έργα Μίκη Θεοδωράκη
με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μουσική διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης
1980 Έργα Μίκη Θεοδωράκη
με την Σουηδική Ορχήστρα & Χορωδία Collegium Musicum
Μουσική διεύθυνση: Sam Claeson
1983 Έργα Μίκη Θεοδωράκη
με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μουσική διεύθυνση: Dmitri Kitayenko
1986 Έργα Θεοδωράκη, Τσαϊκόφσκι, Σοστακόβιτς
με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μουσική διεύθυνση: Οδυσσέας Δημητριάδης
1988 Συναυλία Μίκη Θεοδωράκη
με την Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα & Μικρή Λαϊκή Ορχήστρα
Μουσική διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης
1990 Ζορμπάς
με το Ballet Théâtre de l’ Est & τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας
Χορογραφία: L. Massine / Μουσική διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης, Λουκάς Καρυτινός
1991 Canto General
Μουσική διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης, Λουκάς Καρυτινός
1991 Έργα Α. Liadov, Μ. Θεοδωράκη, N. Rimsky-Korsakov
με την Ορχήστρα του Ωδείου Tchaikovsky
Μουσική διεύθυνση: Leonid Nikolayev
1991 Έργα Μ. Θεοδωράκη, Σοστακόβιτς
με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης
Μουσική διεύθυνση: Άλκης Μπαλτάς
1993 Μήδεια του Μίκη Θεοδωράκη
με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ
Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός / Σκηνοθεσία: Σπύρος Α. Ευαγγελάτος
1995 Αφιέρωμα στα 70ά γενέθλια του Μίκη Θεοδωράκη στο πλαίσιο αφιερώματος σε παλαιότερους και νεότερους συνθέτες κινηματογραφικής μουσικής
με την Ορχήστρα Metropole του Hilversum
Μουσική διεύθυνση: Dick Bakker / Σολίστ: Γιώργος Νταλάρας, Θεόδωρος Κερκέζος
1996 Ηλέκτρα του Μίκη Θεοδωράκη
με την Ορχήστρα της Κρατικής Όπερας της Σόφιας
Μουσική διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης
1999 Έργα Μίκη Θεοδωράκη
με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μουσική διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης, Λουκάς Καρυτινός
2000 Canto General
με την Κρατική Ακαδημαϊκή Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της Αγίας Πετρούπολης
Μουσική διεύθυνση Μίκης Θεοδωράκης, Alexander Tchernushenko
2001 Έργα Μίκη Θεοδωράκη
με τη Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»
Μουσική διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης
2002 Συναυλία με έργα Μίκη Θεοδωράκη
με τη Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»
2003 Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο
με τη Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»
2005 Αφιέρωμα στα 80 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη
Τα τραγούδια του έρωτα και της αγάπης
με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδίας της ΕΡΤ & τη Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»
Μουσική διεύθυνση: Ανδρέας Πυλαρινός / Σκηνοθεσία Μίκης Θεοδωράκης
2005 Αφιέρωμα στα 80 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη
Canto General – Το μπαλέτο
με το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής,
Μουσική διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης
Λιμπρέτο – Σκηνοθετική επιμέλεια: Βασίλης Νικολαΐδης
2005
Αφιέρωμα στα 80 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη
με το Εθνικό Μπαλέτο Ουγγαρίας & το Μπαλέτο της Κρατικής Όπερας της Ουγγαρίας
Ζορμπάς
Χορογραφία: Gábor Keveházi
2009 Συναυλία Μίκη Θεοδωράκη – Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο
με τη Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»
2012 Canto General του Μίκη Θεοδωράκη
Ερμηνεύει η Μαρία Φαραντούρη
2015 Αφιέρωμα στα 90 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη
Συμφωνία αρ. 1 & Άξιον εστί
με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός
Ο Μίκης Θεοδωράκης συνέθεσε όμως τη μουσική και για αρχαίες ελληνικές τραγωδίες σε θεατρικές παραστάσεις που ανέβηκαν στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, κυρίως από το Εθνικό Θέατρο (Φοίνισσες σε σκην. Αλέξη Μινωτή, 1960, 1965, 1978, 1988, Αίας και Τρωάδες σε σκην. Τάκη Μουζενίδη, 1961 και 1965 αντίστοιχα, Τρωάδες σε σκην. Αλέξη Σολομού, 1975, Ικέτιδες σε σκην. Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, 1977, Αντιγόνη σε σκην. Μίνωα Βολανάκη, 1995) και από το Αμφι-Θέατρο σε σκηνοθεσία Σπύρου Α. Ευαγγελάτου (Ευμενίδες, 1986, Χοηφόροι 1987, Αγαμέμνων, 1988, Ορέστεια, 1990, Προμηθέας Δεσμώτης, 1992, Μήδεια, 2001).
Πλείστοι κορυφαίοι θίασοι και οργανισμοί συνεργάστηκαν επίσης, με τον Μίκη Θεοδωράκη σε παραστάσεις που ανέβηκαν στο Θέατρο του Πολυκλείτου. Ενδεικτικά: το Θέατρο Τέχνης (Ιππής, σκην. Γιώργου Λαζάνη, 1979), το Θέατρο Προσκήνιο (Εκάβη, σκην. Αλέξη Σολομού, 1987), Θίασος Αλίκης Βουγιουκλάκη (Αντιγόνη, σκην. Μίνως Βολανάκης, 1990), το Σύγχρονο Θέατρο Αθήνας (Οιδίπους Τύραννος, σκην. Νίκος Χαραλάμπους, 1996), το Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Πολιτιστικών Ανταλλαγών «Κοσμόπολις» (Φοίνισσες, σκην. Γιάννη Καραχισαρίδη, 1997), η ΕΛΣ σε συνεργασία με τον ΟΜΜΑ (Λυσιστράτη, λυρική κωμωδία, βασισμένη στο έργο του Αριστοφάνη και σε λιμπρέτο του ίδιου του συνθέτη, σκην. Γιώργου Μιχαηλίδη, 2002, στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας 2001-2004), ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου (Αντιγόνη, σκην. Σταύρου Τσακίρη, 2005) κ.ά.
