Ο συνθέτης και καθηγητής μουσικής Αναστάσης Σαρακατσάνος θα βρίσκεται στην Επίδαυρο για να διδάξει στους φετινούς σπουδαστές του Λυκείου Επιδαύρου. Δείτε τι μας λέει για τη μουσική, τη σχέση της με το αρχαίο δράμα καθώς και το εργαστήριο που θα κάνει με τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο στο φετινό πρόγραμμα.
Οι σπουδές και το έργο σας καταδεικνύουν μια ποικιλία ενασχόλησης με διαφορετικά μουσικά είδη και πεδία. Πώς αυτή η επιλογή συνέβαλε στην εξέλιξή σας ως δημιουργός και δάσκαλος; Είναι ένα προαπαιτούμενο για όποιον θέλει να ασχοληθεί με τέχνες όπως η μουσική και το θέατρο;
Η μουσική στο θέατρο και στον κινηματογράφο είναι χαμαιλεοντική από τη θέση της. Ως μουσικός, συχνά καλείσαι να προσιδιάσεις υφολογικά σε στοιχεία της ταινίας ή του θεατρικού έργου που υπηρετείς ή να χρησιμοποιήσεις στοιχεία ενός μουσικού είδους το οποίο δε γνωρίζεις σε βάθος. Έχει μεγάλη σημασία σ’ αυτές τις περιπτώσεις το πώς θα προσεγγίσει κανείς το διαφορετικό, το άγνωστο είδος.
Ως προς την προσέγγιση αυτή, βοήθησε ο τρόπος με τον οποίο βίωσα τη μουσική σε πιο μικρή ηλικία. Δε χρειάστηκε να διαχωρίσω τα είδη της μουσικής που ακούω και παίζω σε ανατολικά-δυτικά, ελληνικά-ξένα, λαϊκά-λόγια. Στο σπίτι, στο μουσικό σχολείο, στις συναυλίες, ακούγαμε, μαθαίναμε και παίζαμε μουσική, ανεξαρτήτως ύφους και είδους. Αργότερα, με τις σπουδές στην εθνομουσικολογία, η αντίληψη μου περί μουσικής και η προσέγγιση στο διαφορετικό πλαισιώθηκαν θεωρητικά και ενισχύθηκαν επιστημονικά ενώ ταυτοχρόνως, ερχόμουν σε επαφή με διαφορετικές λαϊκές μουσικές παραδόσεις απ’ όλο τον κόσμο. Μεταπτυχιακά, ασχολούμενος με τη σύνθεση για το θέατρο / κινηματογράφο και ψηφιακά μέσα, είχα την ευκαιρία να διερευνήσω τους τρόπους με τους οποίους η μουσική μπορεί να συνομιλήσει με άλλες τέχνες και πεδία και να πειραματιστώ πάνω σε μικτές τεχνικές σύνθεσης.
Μέσα σε αυτή τη διαδρομή, είδα και εκτίμησα την αξία της εξειδίκευσης σε ένα πεδίο και την εις βάθος γνώση και κατανόηση που αυτή προσφέρει. Με ενδιέφερε όμως πολύ περισσότερο να εξερευνήσω την πολυδιάστατη φύση του μουσικού φαινομένου και αυτή η περιέργεια με βοήθησε να αποκτήσω μια πιο συνολική επισκόπηση στη δουλειά μου, να καλλιεργήσω την οικουμενικότητα της έκφρασής μου, να αντιληφθώ τον εαυτό και το έργο μου, έξω από τα όρια που μπορεί να θέτει ο τίτλος ενός πτυχίου ή μιας θέσης εργασίας. Τα εφόδια που μου έδωσε η ενασχόληση με διαφορετικά πεδία, σήμερα με διευκολύνουν στο να θεωρητικοποιώ και να μεταδίδω την εμπειρία μου στους μαθητές μου, όπως και στο να δημιουργώ κοινό κώδικα με τους συνεργάτες μου.
Παρόλα αυτά, δεν θεωρώ κάτι ως προαπαιτούμενο ή την προσωπική μου διαδρομή ως ενδεδειγμένη. Πιστεύω πως οι μέθοδοι για να φτάσει κανείς στο επιθυμητό είναι όσες και οι άνθρωποι που τις εφαρμόζουν και πως κάθε μια προσφέρει διαφορετικά πλεονεκτήματα.
Ποια είναι η σχέση σας με το αρχαίο δράμα; Πώς η μουσική μπορεί να συμβάλλει στη σκηνική επανεφεύρεση του είδους σήμερα;
Δουλεύοντας ως μουσικός στο χώρο του θεάτρου την τελευταία δεκαετία είχα την τύχη να συνεργαστώ με εξαιρετικούς συνθέτες, χορογράφους, σκηνοθέτες και μεταφραστές, να έρθω σε επαφή με σπουδαία κείμενα και να παρακολουθήσω από κοντά τη διαδικασία μεταφοράς τους στη σκηνή. Λαμβάνοντας υπόψιν πως το είδος αναβίωσε πρόσφατα και πως δεν υπάρχουν στοιχεία για το πώς παρουσιαζόταν κατά την αρχαιότητα, η επανεφεύρεση είναι ένα διαρκές αιτούμενο, κάθε γενιάς δημιουργών που καλείται όχι μόνον να επικαιροποιήσει το αρχαίο κείμενο αλλά και να βρει τους τρόπους με τους οποίους αυτό θα αναδείξει και θα νοηματοδοτήσει τη σύγχρονη πραγματικότητα.
Πολλές φορές, η επανεφεύρεση στην τέχνη, ένα νέο ρεύμα, έρχεται μέσα από τη χρήση μιας καινούργιας τεχνολογίας. Ο τομέας της ζωγραφικής επηρεάστηκε από την εμφάνιση της φωτογραφίας κι αυτή με τη σειρά της άλλαξε με την εμφάνιση του κινηματογράφου ενώ, στον κινηματογράφο, τις τελευταίες δεκαετίες, μπορεί να παρατηρήσει κανείς πολύ ευδιάκριτα τις επιρροές από τα βιντεοκλίπ και τα videogames.
Η μουσική δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτή τη διαδικασία. Ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε και καταναλώνουμε μουσική ανά τους αιώνες, αλλάζει διαρκώς: περάσαμε από την τελετουργία στην αναπαράσταση και από την παραγωγή στην αναπαραγωγή. Ακόμη και στην πιο πρόσφατη ιστορία, η επανεφεύρεση και η αναδιαμόρφωση στα διάφορα είδη μουσικής, ήρθαν ως αποτέλεσμα χρήσης μιας νέας διαθέσιμης τεχνολογίας, όπως το γραμμόφωνο, οι δίσκοι βινυλίου, η ηλεκτρική ενίσχυση των οργάνων, οι φορητές συσκευές αναπαραγωγής μουσικής και η ψηφιακή ηχογράφηση και επεξεργασία. Οι νέες αυτές χρήσεις της τεχνολογίας έφεραν και νέες λειτουργικότητες στη μουσική. Η επανάληψη μιας εκτέλεσης ήταν αδύνατη μέχρι την εφεύρεση και διάδοση της ηχογράφησης ενώ, το hip hop ως είδος, οφείλει τη σημερινή του μορφή στην εφεύρεση του πικάπ. Σήμερα, μπορούμε να ακούσουμε άπειρες φορές την ίδια εκτέλεση ενός μουσικού έργου, στο σπίτι, στο αυτοκίνητο, στο μετρό. Κάτι τέτοιο ήταν πέρα από κάθε φαντασία πριν από μόλις 130 χρόνια, όποτε κάθε εκτέλεση ενός μουσικού έργου ήταν μοναδική. Μελετώντας τα διαφορετικά δίκτυα μέσα στα οποία λειτουργεί η μουσική και εξετάζοντας τις διαφορετικές χρήσεις της, μπορεί κανείς να παρατηρήσει πώς οι νέες λειτουργικότητες βρίσκουν τη θέση τους στη σκηνική επιτέλεση.
Στο αιτούμενο της σκηνικής επανεφεύρεσης του αρχαίου δράματος, πιθανές απαντήσεις μπορεί να είναι η συνεχής επαναδιαπραγμάτευση των όρων του είδους με ανοιχτή διάθεση προς άλλα πεδία έκφρασης, η ενημερωμένη χρήση των στοιχείων που το αποτελούν καθώς και οι δοκιμές και ο πειραματισμός σε αναμίξεις, συζεύξεις και αντιδάνεια μεταξύ τους.
Είστε καθηγητής σε πρακτικό εργαστήριο του Λυκείου Επιδαύρου που θα διερευνήσει τη σχέση μουσικής και λόγου μέσα από τα χορικά του Αριστοφάνη. Μιλήστε μας για τη δομή του εργαστηρίου. Ποιο το αποτέλεσμα στο οποίο στοχεύετε;
Συνδιδάσκω το εργαστήριο με τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, ο οποίος θα εστιάσει στην ανάλυση κειμένου και την ερμηνεία. Στο μουσικό κομμάτι του εργαστηρίου θα μελετήσουμε τα χορικά από τις Θεσμοφοριάζουσες του Αριστοφάνη, όπως τα απέδωσε μουσικά ο συνθέτης Νίκος Κυπουργός (2018).
Στο μουσικό εργαστήριο θα ασχοληθούμε κυρίως με: α) την εκμάθηση, ανάλυση και μελέτη του μουσικού υλικού, β) την ενδυνάμωση και εξερεύνηση της φωνής ως εργαλείο performance και γ) τον πειραματισμό και τη συνδημιουργία μεταξύ των συμμετεχόντων. Οι συνθέσεις θα χρησιμοποιηθούν ως ασκήσεις ώστε να παρατηρήσουμε τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά και να εξετάσουμε τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους η μουσική μπορεί να λειτουργήσει στη σκηνική επιτέλεση. Το κομμάτι της φωνητικής εστιάζει στην αναπνοή, τοποθέτηση και ασφαλή χρήση της φωνής ενώ, η σύμπραξη και συνδημιουργία μεταξύ των συμμετεχόντων, έχει ως σκοπό την αναζήτηση νέων τρόπων προσέγγισης στη σχέση μουσικής-λόγου.
Ολοκληρώνοντας το εργαστήριο, οι συμμετέχοντες θα έχουν μια πληρέστερη εικόνα και μια βαθύτερη κατανόηση του φάσματος χρήσεων και των πολλαπλών ρόλων της μουσικής πάνω στη σκηνή. Θα είναι σε θέση τόσο να χρησιμοποιήσουν τις μουσικές δεξιότητες που οι ίδιοι διαθέτουν, όσο και να συνεργαστούν με μουσικούς πιο αποδοτικά και αποτελεσματικά.
Περισσότερες πληροφορίες για τον Αναστάση Σαρακατσάνο
Αποφοίτησε απο το τμήμα Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής. Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Αγγλία, (University of Sussex & Royal Holloway), πάνω στις μικτές τεχνικές σύνθεσης – μουσική για θέατρο, εικόνα και πολυμέσα.
Από το 2006, αναλαμβάνει τη μουσική διεύθυνση και διδασκαλία σε πλήθος θεατρικών και κινηματογραφικών παραγωγών στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Από το 2015 ζει στο Άμστερνταμ, όπου δραστηριοποιείται ως performer και ως συνθέτης / μουσικός διευθυντής σε θεατρικές παραστάσεις και παραστάσεις αφήγησης.
Έχει επίσης εργαστεί ως ακαδημαϊκός σύμβουλος σε δισκογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές και ως καθηγητής σύνθεσης ηλεκτρονικής μουσικής και τεχνικών εφαρμογών.
To Λύκειο Επιδαύρου – Διεθνές θερινό σχολείο αρχαίου δράματος θα πραγματοποιηθεί φέτος από τις 2 έως τις 16 Ιουλίου στην Επίδαυρο.
Υλοποιείται υπό την αιγίδα και την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Αρχαίου Δράματος του ΥΠΠΟΑ.
Πραγματοποιείται σε σύμπραξη με το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
Με την υποστήριξη:
του Δήμου Επιδαύρου
της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αργολίδος (με έδρα το Ναύπλιο)
του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος
του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών και του Υπουργείου Πολιτισμού της Ιταλίας
