Αυλαία στην Επίδαυρο με ένα σπουδαίο καλλιτεχνικό γεγονός

Παγκόσμια Πρεμιέρα του οιδίποδα σε σκηνοθεσία Thomas Ostermeier

Το Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου ολοκληρώνει μια μεγάλη φεστιβαλική σεζόν στην Επίδαυρο με μια κορυφαία παγκόσμια πρεμιέρα ενός νέου έργου, βασισμένου στον μύθο του Οιδίποδα, σε μια μοναδική συμπαραγωγή με τη βερολινέζικη Schaubϋhne.

 O Σκηνοθέτης και Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Σαουμπύνε, Τόμας Όστερμαϊερ βρίσκεται μαζί με την ομάδα του στην Επίδαυρο για την προετοιμασία της παράστασης oιδίποδας που κάνει πρεμιέρα στις 3,4 και 5 Σεπτεμβρίου στο Αρχαίο Θέατρο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. Ο θίασος έχει φτάσει στο αργολικό θέατρο και προετοιμάζεται πυρετωδώς για το σπουδαίο αυτό καλλιτεχνικό εγχείρημα, που το ελληνικό κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει το επόμενο τριήμερο.

Με την ευκαιρία, πραγματοποιήθηκε χτες (26/8) συνέντευξη τύπου στον χώρο της Επιδαύρου, στην οποία συμμετείχαν ο Τόμας Όστερμαϊερ, η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Κατερίνα Ευαγγελάτου και η συγγραφέας Maja Zade (Μάγια Τσάντε) που υπογράφει την νέα εκδοχή του Oιδίποδα. Με φόντο τον υποβλητικό χώρο του Ασκληπιείου, ο Γερμανός σκηνοθέτης μίλησε για τη νέα του παράσταση, λίγες ώρες πριν ξεκινήσει τις τελικές πρόβες.

Όπως τόνισε ο Τόμας Όστερμαϊερ, βρίσκεται στην Επίδαυρο μετά από πρόσκληση της Κατερίνας Ευαγγελάτου που κατάφερε να «τον πείσει» να καταπιαστεί για πρώτη φορά με αρχαίο ελληνικό έργο. «Το έργο αυτό είναι αποτέλεσμα μιας διετούς συνεργασίας με τη Σαουμπύνε και επισφραγίζει με τον πλέον δημιουργικό τρόπο τον κύκλο Σύγχρονοι Αρχαίοι / Contemporary Ancients, την πρωτοβουλία δηλαδή του Φεστιβάλ να αναθέσει σε σύγχρονους συγγραφείς τη δημιουργία έργων εμπνευσμένων από το Αρχαίο Δράμα», υπογράμμισε η κυρία Ευαγγελάτου στον εναρκτήριο χαιρετισμό της. «Ο κύκλος αυτός επιχειρεί να καταθέσει μια νέα πρόταση για την επεξεργασία της δραματουργικής κληρονομιάς των αρχαίων Ελλήνων. Εκτός από τον οιδίποδα, έγιναν άλλες τέσσερις αναθέσεις έργων εμπνευσμένων από το Αρχαίο Δράμα σε Έλληνες συγγραφείς – έργα που παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου κι αναμένεται να επαναληφθούν και στην Αθήνα».

«Γίνεται ένας διάλογος χρόνια τώρα», συμπλήρωσε η Κατερίνα Ευαγγελάτου, «για το ποια έργα μπορούμε και “πρέπει” –αν υπάρχει πρέπει στην τέχνη– να παρουσιάζουμε στην Επίδαυρο. Το έργο αυτό επιχειρεί να γονιμοποιήσει εκ νέου τον διάλογο αυτό.

Στο παρελθόν, βέβαια, έχουν παρουσιαστεί έργα του Σαίξπηρ, του Μπέκετ και άλλων, όμως με τον οιδίποδα της Μάγια Τσάντε θα έχουμε κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί: ένα πραγματικά νέο έργο, που γράφτηκε ειδικά για την παράσταση αυτή μόλις πριν από λίγους μήνες, συνομιλεί με ένα κορυφαίο έργο της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας και κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ».

«Η Επίδαυρος είναι το ομορφότερο θέατρο του κόσμου», είπε ο Τόμας Όστερμαϊερ,  ευχαριστώντας από καρδιάς το Φεστιβάλ που του έδωσε τη δυνατότητα να βρεθεί σε αυτό τον «μαγικό τόπο» μαζί με τους συνεργάτες του. Στη συνέχεια εξήγησε γιατί επέλεξε τον Οιδίποδα και γιατί αποφάσισε  να παρουσιάσει μία νέα, σύγχρονη εκδοχή του μύθου. «Ήμουν διστακτικός με την Αρχαία Τραγωδία γιατί δεν μπορούσα να δεχτώ ότι η μοίρα των ανθρώπων καθορίζεται από τους θεούς. Έχω δουλέψει εδώ και χρόνια πάνω στη ιδέα ότι ο ίδιος ο άνθρωπος καθορίζει τη μοίρα του. Οι ουρανοί είναι άδειοι, δεν υπάρχουν θεοί», συμπλήρωσε χαρακτηριστικά.

Όπως εξήγησε, όταν άρχισε να δουλεύει πάνω στο κείμενο με τη συγγραφέα Μάγια Τσάντε –συνεργάτιδα της Σαουμπύνε εδώ και πολλά χρόνια– κατανόησε το στοιχείο που θέλησε να τονίσει σε σχέση με τον Οιδίποδα. «Ο εχθρός βρίσκεται μέσα μας», είπε, αναφερόμενος και στη γνωστή ρήση ««γνώθι σαυτόν». Αυτό είναι το μήνυμα που θέλει να υπογραμμίσει στην καινούργια ανάγνωση του αρχαίου μύθου, συνδέοντας αυτή τη σκέψη με όλα τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας, όπως την τρομοκρατία, την κλιματική αλλαγή, τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, τα προσφυγικά ρεύματα, ακόμη και την πανδημία. «Είμαστε υπεύθυνοι για τα δεινά του κόσμου. Εμείς οι ίδιοι τα έχουμε προκαλέσει και οφείλουμε να αναλογιστούμε το δικό μας μερίδιο ευθύνης», υπογράμμισε ο σκηνοθέτης. Οι σύγχρονες κοινωνίες πάσχουν από «λήθη», γι’ αυτό κι ο δικός του Οιδίποδας έχει απωθήσει το γεγονός ότι σκότωσε κάποιον. «Εμείς οι ίδιοι έχουμε απωθήσει την ευθύνη που μας αναλογεί σε όλα τα κοινωνικά ζητήματα, δημιουργώντας μια επίπλαστη ιδανική πραγματικότητα. Αν ερχόμασταν αντιμέτωποι με την αλήθεια μας, ίσως να μην αντέχαμε, ίσως να θέλαμε να τυφλωθούμε».

Συμπληρώνοντας τις σκέψεις του Γερμανού σκηνοθέτη, η συγγραφέας Μάγια Τσάντε, τόνισε πως «έχει γράψει ένα καινούργιο έργο που συνομιλεί με τον Οιδίποδα του Σοφοκλή». Ο οιδίποδας της Τσάντε φέρνει έντονα στο προσκήνιο το πρόσωπο της Ιοκάστης. «Δεν ήθελα να γράψω ένα έργο με αποκλειστικό ήρωα έναν άντρα. Γι’ αυτό κι αναδεικνύω την Ιοκάστη ως κεντρική φιγούρα, δημιουργώντας μάλιστα μια ισορροπία τεσσάρων προσώπων, δύο γυναικών και δύο αντρών». Η δική της Ιοκάστη δεν είναι μια σιωπηλή παρουσία που αυτοκτονεί, αλλά μια σύγχρονη γυναίκα που παντρεύεται έναν νεότερο άντρα και διοικεί μια μεγάλη επιχείρηση.

Ο ρόλος της γυναίκας είναι κάτι που απασχόλησε έντονα και τον Όστερμαϊερ και την Τσάντε. Γι’ αυτό και συζητήθηκε εκτενώς χτες το πώς έγινε η μετάβαση στην αρχαιότητα από τη μητριαρχική στην πατριαρχική κοινωνία, για να φτάσουμε στο σήμερα, που η γυναίκα πασχίζει ακόμη να βρει τη θέση της μέσα στην ανδροκρατούμενη κοινωνία. Κι αν ο Οιδίποδας του Σοφοκλή θέτει το θέμα της εξουσίας με τους όρους της αρχαιότητας, ο οιδίποδας της Τσάντε επιχειρεί να μιλήσει για τη γυναικεία παρουσία στις θέσεις εξουσίας.

Η συνέντευξη τύπου ολοκληρώθηκε μετά από δύο ώρες γόνιμης συζήτησης. Έκλεισε με πολλές ευχαριστίες εκ μέρους της Σαουμπύνε για την ευκαιρία που τους έδωσε το Φεστιβάλ και η Καλλιτεχνική του Διευθύντρια, και με την προσμονή για ένα ξεχωριστό τριήμερο την επόμενη εβδομάδα. Επίσης, με μια μικρή αποκάλυψη: την ημέρα της πρεμιέρας που το κοινό θα απολαμβάνει την παράσταση, ο Τόμας Όστερμαϊερ θα γιορτάσει μαζί του τα 53^α  του γενέθλια.