ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
Ιφιγένεια / Βορά της Βίβιαν Στεργίου
Εμπνευσμένο από την Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη
ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
Εγώ, μια δούλα του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη
Εμπνευσμένο από την Εκάβη του Ευριπίδη
Στο πλαίσιο του επιτυχημένου Κύκλου Contemporary Ancients, το Φεστιβάλ αναθέτει φέτος τη συγγραφή δύο θεατρικών μονολόγων εμπνευσμένων από τραγωδίες του Ευριπίδη στον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη και τη Βίβιαν Στεργίου. Διακεκριμένοι τόσο στον χώρο του θεάτρου όσο και της πεζογραφίας, δίνουν έργα ευφρόσυνα και σκωπτικά, που συνομιλούν δημιουργικά με τις μεγάλες παραγωγές του Φεστιβάλ στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου (Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Not Hecuba) ανατρέποντας με χάρη και χιούμορ την οπτική των τραγικών ηρωίδων. Τη σκηνοθεσία των μονολόγων στη σπονδυλωτή αυτή παράσταση έχουν αναλάβει ο Νίκος Χατζόπουλος και η Αικατερίνη Παπαγεωργίου. Ερμηνεύουν η Φιλαρέτη Κομνηνού (Εγώ, μια δούλα) και η Ελίζα Σκολίδη (Ιφιγένεια / Βορά).
Οι θεατρικοί μονόλογοι του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη και της Βίβιαν Στεργίου κυκλοφορούν σε ενιαία δίγλωσση έκδοση στο πλαίσιο της Θεατρικής Σειράς του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου σε συνεργασία με τις εκδόσεις Νεφέλη.
Ιφιγένεια / Βορά της Βίβιαν Στεργίου
Συγγραφέας των συλλογών διηγημάτων
Μπλε υγρό (Βραβείο Μένης Κουμανταρέας) και
Δέρμα που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πόλις και έχουν διασκευαστεί θεατρικά για την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου και στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση (
Καύσωνας, 2024), η Βίβιαν Στεργίου εμπνέεται από την Ιφιγένεια του Ευριπίδη.
«Η Ιφιγένεια κάνει βόλτα στην Επίδαυρο, στέλνει ηχητικά στη μαμά της, διαλογίζεται στην παραλία. Προσέχει την επιδερμίδα της, πηγαίνει στον βωμό της. Προτού την καταπιεί ο βωμός, μας λέει τον χρησμό της. Μία γυναικοκτόνος παράθεση εντολών.
Η αγάπη πονάει, αν θες να σ’ αγαπούν θα το υποστείς.
Η Ιφιγένεια συναινεί, αλλά πριν φύγει, κάνει ξέσπασμα. Όλο ησυχία ησυχία και ν’ ακούει τον χρησμό να της παίρνει το κεφάλι. Καιρός να πει κι αυτή κάτι, να τα πει. Κι όσο μιλάει, ο χρησμός κυλάει παντού γύρω της ακατάσχετος, φωνή, ενοχλητική και οικεία, θανατηφόρο δηλητήριο. Κι άλλες θα μπουν στο σκάμμα, μα τι να κάνεις;
Ο μονόλογος εμπνέεται από την
Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη. Εστιάζει στη στιγμή πριν τη θυσία της Ιφιγένειας όταν αυτή αποδέχεται τη μοίρα της. Αφού το θέλει η Ελλάδα και το κορίτσι εμποδίζει, ας κοπεί σαν ζώο να αποπλεύσουν τα καράβια. Δεν πειράζει να πεθάνω, όμως πρώτα θ’ ακουστώ, λέει, φτύνοντας τις λέξεις – μοναδικό της όπλο. Κι όσο μονολογεί υπάρχει εδώ και τώρα. Μόλις πάψει πεθαίνει από χίλιες μεριές, σ’ όλα τα μέρη. Παντού και πάντα θριαμβεύει ο χρησμός. Η θυσία της είναι κωμική, ελάχιστα τραγική. Σκάβει τον λάκκο της και μπαίνει μέσα. Θυσία για το τίποτα. Κρέας για φάγωμα».
Εγώ, μια δούλα του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη
Αγαπημένος συγγραφέας της σύγχρονης ελληνικής σκηνής με σημαντικά θεατρικά έργα στο ενεργητικό του
(Μεταμφίεση, Λάσπη, Λα πουπέ, Αέρας, Στην οθόνη φως, Τον άυλο εσένα, Κέικ, Πεταλούδα σε πηγάδι, Στον παράδεισο), βραβευμένος μόλις με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος-Νουβέλας 2023, ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης γράφει με αφορμή την Εκάβη έναν κωμικό μονόλογο με πρωταγωνίστρια όχι την ίδια τη βασίλισσα της Τροίας, αλλά μια έμπιστη δούλα της. Η ανώνυμη αυτή Τρωαδίτισσα έχει σταθεί μάρτυρας όλων των συμφορών τόσο της ίδιας της Εκάβης όσο και της πατρίδας της, που τώρα πια, μετά τον πόλεμο, είναι σκέτες στάχτες.
Ένα κείμενο διασκεδαστικό και ευφρόσυνο που απομυθοποιεί το απόλυτο σύμβολο θρήνου και απόγνωσης, την Εκάβη, μέσα από τη ματιά ενός προσώπου το οποίο την έζησε από κοντά και αντιλήφθηκε πράγματα που δεν αποτυπώθηκαν ποτέ στα έργα των μεγάλων ποιητών. Η κοινή ανθρώπινη ματιά, το μικρό ανθρώπινο μέτρο, απέναντι στον μεγάλο μύθο. Η πορεία της τραγικής Εκάβης μέσα από ένα λοξό, απρόσμενο κοίταγμα.
Ιφιγένεια / Βορά της Βίβιαν Στεργίου
Σκηνοθεσία Αικατερίνη Παπαγεωργίου
Σκηνικά – Κουστούμια Μυρτώ Σταμπούλου
Μουσική Διαμαντής Αδαμαντίδης
Κίνηση Χρυσηίς Λιατζιβίρη
Σχεδιασμός φωτισμού Αλέκος Αναστασίου
Βοηθός σκηνοθέτη Αλέξανδρος Βάρθης
Σχεδιασμός 3D projection mapping Envitec
Φωτογραφίες Ελίνα Γιουνανλή
Εκτέλεση παραγωγής The Young Quill / Φάνης Μιλλεούνης
Ερμηνεύει η Ελίζα Σκολίδη
Εγώ, μια δούλα του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη
Σκηνοθεσία Νίκος Χατζόπουλος
Σκηνικός χώρος – Κοστούμι Ιωάννα Τσάμη
Σχεδιασμός φωτισμού Αλέκος Αναστασίου
Ερμηνεύει η Φιλαρέτη Κομνηνού
Ηχητική διάδραση Jan Van Angelopoulos
Φωτογραφίες Ελπίδα Μουμουλίδου
Οργάνωση παραγωγής Κατερίνα Κούρτη
Εκτέλεση παραγωγής Apparat Athen / Νικόλας Χανακούλας
Ιφιγένεια / Βορά
Η Ιφιγένεια επισκέπτεται την Επίδαυρο για να «σπάσει τη σιωπή» της, προκειμένου να καταφέρει να αποδεσμευτεί απ’ όλους τους χρησμούς· τις άκαμπτες προτροπές, τις κοινωνικές προσταγές, τις βιωμένες προσβολές, τα παραβιασμένα σώματα, τους παγιωμένους φόβους, τα στερεότυπα και τις ηθικές επιβολές, που βασανίζουν διαχρονικά τις θηλυκότητες αυτού του κόσμου.
Σ΄ ένα σύστημα καταπιέσεων, που δημιουργεί αναγκαστικά ανθρώπους-αντικείμενα, αναζητά τον τρόπο να διαχειριστεί ένα προσωπικό και συλλογικό τραύμα. Αφήνει πίσω της το στάδιο της οργής και διεκδικεί το δικαίωμά της στο πένθος. Πενθεί για όλες εκείνες τις στιγμές που φοβήθηκε, που στερήθηκε, που υποτιμήθηκε, που σώπασε, που ντράπηκε ή απλώς σάστισε, που αναρωτήθηκε αν δεν ήταν μόνη της τι άλλο θα μπορούσε να είχε συμβεί. Θέλει να ξεριζώσει από μέσα της το βίωμα και να ξεπλύνει από πάνω της το στίγμα του, να απενοχοποιήσει τον θυμό και τον πόνο που νιώθει, γιατί δεν είναι ένδειξη αδυναμίας.
Τελικά πόσες ακόμα Ιφιγένειες θα θυσιαστούν στον βωμό της ματαιοδοξίας; Πώς θα αρχίσουν να ονειρεύονται άφοβα κι ανερυθρίαστα; Πώς θα πιστέψουνε βαθιά μέσα τους ότι η αγάπη δεν πονάει, δεν τραμπουκίζει, δεν εκφοβίζει και δεν υποτιμάει; Πώς θα αποσυνδεθεί επιτέλους το αίσθημα του φόβου και της ενοχής από τη θηλυκή τους υπόσταση;
Βίβιαν Στεργίου
Εγώ, μια δούλα
Το πρόσωπο της Εκάβης αχνολάμπει μες στο συλλογικό μας ασυνείδητο σαν το ιερό σύμβολο του ανθρώπινου πόνου. Πόνος προερχόμενος από την αγριότητα του πολέμου, στο πέρασμα του οποίου συνθλίβονται ψυχές, ξεριζώνονται λαοί, σβήνονται χώρες απ’ τον χάρτη. Η Εκάβη, βάναυσα χτυπημένη από τη μοίρα, έχει χάσει όχι μόνο την βασιλεία, την ελευθερία και τον σύζυγό της, αλλά και όλα της σχεδόν τα πολλά (μπορεί και πενήντα) παιδιά. Είναι τόσο δυνατή η εικόνα της χαροκαμένης, σεβάσμιας και εξαϋλωμένης γέρικης μορφής της που επισκιάζει κάθε άλλη πτυχή της προσωπικότητάς της όπως και κάθε σκέψη ή πράξη της. Ακόμα κι αν αυτή η πράξη είναι εξόχως φρικιαστική και αποτρόπαιη. Και ο σχεδιασμός θανάτωσης δύο αθώων μικρών παιδιών για αντίποινα, λογίζεται αναμφίβολα ως μια εξόχως αποτρόπαιη πράξη. Ναι, η Εκάβη παρέσυρε με δόλο στο προσφυγικό της αντίσκηνο τον άντρα που μισούσε σφόδρα, τον Πολυμήστορα, ζητώντας του μάλιστα να είναι παρόντα και τα δυο του αγόρια, τάχα για να τους αποκαλύψει τον τόπο ενός κρυμμένου, αμύθητου, θησαυρού του βασιλιά Πριάμου. Κι εκεί, μέσα στο αντίσκηνο εκστρατείας, με τη συνδρομή των άλλων εξόριστων γυναικών, πήρε την εκδίκησή της∙ τυφλώνοντας τον άντρα και σφάζοντας τα δυο του παιδιά. Αυτοδικία σε όλο της το μεγαλείο.
Κι αν εμείς κάνουμε τα στραβά μάτια για αυτή τη μικρή «λεπτομέρεια» του βίου και της πολιτείας της, ώστε να μην αμαυρωθεί στη συνείδησή μας το φωτοστέφανο της πονεμένης γερόντισσας, υπάρχει ωστόσο ένα πρόσωπο, μια πιστή δούλα, η πιο κοντινή της παρατρεχάμενη, που δε θα διστάσει να περάσει την κυρά της γενεές δεκατέσσερις και να βγάλει στη φόρα κάθε αντιπαθητικό στοιχείο του χαρακτήρα της. Παίρνει το λόγο και γίνεται, για μια και μοναδική φορά, πρωταγωνίστρια αυτή. Μπήγει το μαχαίρι στο κόκαλο και βγάζει σε κοινή θέα όλα τα άπλυτα της έκπτωτης βασίλισσας, με κυριότερο φυσικά το εκδικητικό της έγκλημα. Κριτικάρει, αποκαλύπτει, κατηγορεί.
Αντίλογος δεν υπάρχει, μιας και το έργο είναι μονόλογος. Η Εκάβη δεν έχει τη δυνατότητα να απαντήσει ή να υπερασπίσει τον εαυτό της. Το διόλου κολακευτικό πορτρέτο της, έτσι όπως το φιλοτεχνεί η Δούλα, ποιος ξέρει, ίσως και να την αδικεί. Αλλά μικρό το κακό. Τόσο η μία όσο κι η άλλη είναι πρόσωπα φανταστικά. Η μεν Εκάβη δημιούργημα της τέχνης αρχαίων ραψωδών και τραγικών ποιητών, μια καθαρά δηλαδή μυθολογική ηρωίδα, η δε Δούλα ένα σύγχρονο κατασκεύασμα με σκοπό την εμφάνισή της στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2024, στο πλαίσιο του κύκλου Contemporary Ancients. Άρα, κάθε σπίλωση, κάθε συκοφαντία, κάθε στρεψοδικία –άπαξ και δεν θίγει τη μνήμη και την υπόληψη υπαρκτών προσώπων– είναι, κατά μία έννοια, συγχωρητέα...
Η αλήθεια, άλλωστε, έχει πολλά πρόσωπα και πολλές αναγνώσεις. Και το αίσθημα του δικαίου ομοίως. Ή μήπως όχι;
Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης
