Η θαυμάσια επιμονή
Επιμέλεια Δημήτρης Παπανικολάου

Σε διάλογο με τις ιδέες που διαμορφώνουν τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και αναδεικνύονται μέσα από το καλλιτεχνικό πρόγραμμα, ο φετινός κύκλος δημόσιων συζητήσεων τοποθετεί στο κέντρο του την έννοια της επιμονής - μιας θαυμαστής ατομικής και συλλογικής επιμονής, που ξεδιπλώνεται απέναντι σε ηγεμονικούς λόγους, κοινωνικοοικονομικές κρίσεις και οικολογικές καταστροφές.

Η έννοια της επιμονής δεν ταυτίζεται με την ανθεκτικότητα. Η επιμονή δεν είναι απλώς προσαρμογή στις συνθήκες, αλλά μια διαρκής πράξη δημιουργίας και υπέρβασης. Η επιμονή συνιστά, λοιπόν, μια πράξη ποιητικής, μια δραματουργία χωρίς προκαθορισμένο τέλος αλλά με πρόταση, ένα ανοιχτό πεδίο δυνατοτήτων.

Αναγνωρίζουμε ότι η επιμονή έχει διττή σημασία. Χαρακτηρίζει, για παράδειγμα, τις κοινότητες που επιμένουν να προειδοποιούν για την καταστροφή του πλανήτη ή να προτείνουν καινούριες εναλλακτικές μορφές οικολογικής συνύπαρξης. Ταυτόχρονα, όμως, μπορεί να περιγράψει και την αντιδραστική εμμονή όσων αρνούνται την κλιματική αλλαγή. Η επιμονή εμπνέει το φεμινιστικό κίνημα και τα κινήματα δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα όμως εξηγεί και τη δυναμική επιστροφή μιας αντιδραστικής ατζέντας που στοχεύει να περιορίσει δικαιώματα και δυνατότητες παρέμβασης επικαλούμενη τον φόβο και τη μισαλλοδοξία.

Ο κύκλος συζητήσεων παίρνει θέση, προσπαθώντας να ιχνηλατήσει τις θετικές πλευρές της επιμονής ως απελευθερωτικού και κριτικού λόγου. Χωρίς να ξεχνάμε το αντίθετό της, η «θαυμάσια επιμονή» είναι, για μας, ένας τρόπος να κατανοήσουμε νέες μορφές συλλογικότητας και αντίστασης που καταφάσκουν στη ζωή και την πολυμορφία της. Ας μιλήσουμε για τις ζωές που προσπαθούν να αρθρώσουν λόγο και απαιτούν να τις αντιμετωπίζουν με αξία. Ας μιλήσουμε για το σώμα που δουλεύει χρόνια για να μπορεί να μεταμορφώσει την εμπειρία του σε χορογραφία, για το αρχείο που αφηγείται μια «άλλη» ιστορία, για τη βιογραφία και την αυτοβιογραφία, για τους καλλιτέχνες και τους πολιτιστικούς φορείς που αντιστέκονται στην κυρίαρχη λογική της ομοιομορφίας. Ας μιλήσουμε για τη Γη που επιμένει να διορθώνει την ανθρώπινη υπερβολή, για τον γήινο χρόνο που διαρκώς μας θυμίζει ότι υπερβαίνει την εποχή του ανθρώπου, την ανθρωπόκαινο. Ας μιλήσουμε για την κατοικία και το δικαίωμα σε αυτήν, για τους ανθρώπους που επιμένουν να γυρίζουν ακόμα και σε ένα ερειπωμένο σπίτι, που επιμένουν να ξαναφτιάχνουν. Για την έλλογη διαχείριση των φυσικών πόρων. Για τη συνύπαρξη και τη συμβιοτικότητα. Για την καθημερινότητα και τις μικρές, επίμονες συνήθειες που την ορίζουν. Ας μιλήσουμε, επίσης, για τη ιστορία του ίδιου του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, ενός θεσμού που συμπληρώνει φέτος εβδομήντα χρόνια ζωής, επιμένοντας να θυμάται το παρελθόν και να αναζητά νέους δρόμους έκφρασης, μέσα από πολλαπλές διαδρομές αναβίωσης και επιβίωσης. Η επιμονή είναι και μια σύνδεση με το παρελθόν, όχι αποσπασματική, αλλά μια σύνδεση που φτιάχνει δίκτυα, ανιχνεύει τη γραμμή ένωσης του παρελθόντος με το σήμερα, που φτιάχνει μια γενεαλογία.

Τι είναι αυτό που κάνει λοιπόν, σε μια εποχή που καθόλου δεν υποστηρίζει μια τέτοια εξέλιξη, την επιμονή να αποκτά ηθική, αισθητική, και εντέλει πολιτική σημασία; Αυτή είναι η πρώτη ερώτηση που θα θέσουμε με αυτές τις συζητήσεις, με στόχο τον διάλογο ανάμεσα σε δημιουργούς που συμμετέχουν στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, και συγγραφείς, επιστήμονες και ανθρώπους γνωστούς για τις παρεμβάσεις τους στη δημόσια σφαίρα.

Δημήτρης Παπανικολάου